زیبایی چیزی است که درک میشود اما نمیتوان آن را تعریف کرد. مفهومی است نسبی نه مطلق. زیبایی هایی که در قرآن وروایات به آنها اشارهشده به سه قسمت عمده تقسیم می شوند.1 ـ زیبایی محسوس . باقوای ظاهری درک میشود.
2 ـ زیبایی غیرمحسوس : با قوة خیال انسان درک میشود.
3 ـ زیبایی معقول : با قوه عقل انسان درک میگردد.
زیبایی های مادی
1-زیبایى انسانها 2 -زیبایى آسمان3-زیبایى جانداران4- بهزیبایى طبیعت5- زیبایى رنگها6- مصنوعات هنرى و زیباى بشر
زیباییجانداران
در اندیشهزیباشناسى قرآن حیوانات یکى از مظاهرزیبایى در خلقت هستند که به زیبایى آنها اشاره شده است : براى شما درآن جانداران منظره اى زیبا قراردادیم ، هنگامى که شامگاهان آنها را به جایگاه هاى خود برمی گردانید و صبحگاهان به چرا مىبرید.
زیبایی آسمان
فیلسوف معروف کانت میگوید: « از تماشای دو منظره هرگز سیر نخواهیمگشت: آسمان لاجوردین پرستاره که تجسمی از بیکرانگی دارد و وجدان آدمی کهشگفتیهایش قابل توصیف نیست.»
آری این واقعیتی است که در قرآن کریم به وضوح وبارها تکرار شده است . قرآن اسمان را یکی از مظاهر زیبایی میداند که با ستارگانزینت داده شده است . آیاتی که بدین نکته اشاره میکنند عبارتند از :
ـ « انازینا السماء الدنیا بزینه الکواکب
ما آسمان دنیا را با زینت ستارگانآراستیم.
ـ « و زینا السماء الدنیا مصابیح»
و پایین ترین آسمان رابا چراغهایی بیاراستیم.
ـ « و لقد زینا السماء الدنیا مصابیح
وآسمان دنیا را به چراغها آراستیم.
ـ « و لقد جعلنا فی السماء بروجاً و زیناهاللناظرین»
و ما در آسمان برجهایی قرار دادیم و آن را برای بینندگانبیاراستیم.
ـ « أفلم ینظروا الی السماء فوقهم کیف بنیناها و زیناها و مالها منفروج و الارض مددناها و ألقینا فیها رواسی و أنشنا فیها من کل زوج بهیج
مگر آسمان را برفراز سرشان نمینگرید که چگونه نمایش نهادهایم و آن راآراستهایم بی آنکه مشکانی در آن باشد و زمین را بگستردیم و کوههای بلند در آنبیفکندیم و گیاهان گونهگون با طراوت در آن برویاندیم .
منظره زیبای آسمان درشبهای تاریک و پرستاره، چنان منظره زیبایی در نظر انسان مجسم میسازد که او رامسحور و مفتون خوش میکند. گویا با زبان بی زبانی با ما سخن میگویند و رازهایآفرینش را بازگو میکنند. گویی شاعرند و زیباترین غزلهای عشقی و عرفانی را پی درپی میسرایند. این مناظر آنقدر زیباست که نه تنها چشم از دیدن آن خسته نمیشود کهخستگی را نیز از تمام وجود انسان بیرون میکند!
منظور آیات از زینت دادنآسمان این است که ستارگان درخشان با ان جمال بدیع که دارند در آسمان افریدیم . پسخود این ساختمان، این بنای بدیع با آن جمال خیره کنندهاش صادقترین شاهد بر قدرتحق میباشد
ابهت و جمالی که ستارگان زیبا درآسمان به وجود میآورندعقلها را حیران میسازد. آنها نمونههایی از عظمت و قدرت لایزال الهیاند کهبهترین مجرای شناخت او هستند
زیباییطبیعت
زیبایى هاى طبیعت یکى دیگر از مصادیق زیبایى درمنطق زیبانگرى قرآن است که به مناظر زیبا و دلنوازآن اشاره کرده است : براى شمااز آسمان آبى فرستادیم و به وسیله آن باغ هاى زیبا و سرورانگیز و بهجتآوررویاندیم از هر جفتى نباتات و درختان بهجت انگیز و سرورانگیز زیبایىآراستیم.
زیبایی رنگها در قرآن
زیباآفرینى رنگها یکى دیگر از نمودهاىزیبایى در فرهنگ زیباشناسى قرآن است.
زیبایى رنگها چه به صورتفرد و چه به صورت ترکیب مورد توجه است : آیا ندیدى که خداوند از آسمان آب رافرستاد، پس بیرون آوردیم از آن میوه هایى با رنگهاى مختلف و زیبا و از کوهها نیزجاده هاى آفریده شده ، سفید و سرخ و رنگهاى مختلف و گاه به رنگ کاملا سیاه این نقاشچیره دست با یک قلم و یک مرکب (آب) انواع نقشها را ابداع کرده که بینندگان را مجذوبو شیفته خود مى کند. در مورد رنگ زرد مى فرماید: گفتند بخواه از پروردگارت تا بیانکند رنگ آن گاو را؟ گفت آن گاوى است زرد خالص که رنگش مسرور مى سازد بینندگان رابه رنگ شتران زرد. رنگ زرد نشاط آور است و چشمگیر و رنگ سبز آرامش ترین رنگها وعلامت زندگى ، رویش ، صلح و جاودانى است.
در قرآن توجه بیشترى بهرنگ سبز شده و آن را از زیبایى ها و رنگهاى لباس بهشتیان معرفى مى کند: «جامه هاىسبز را دیباى نازک» «بر اندام بهشتیان لباسهایى از حریر نازک سبز رنگ و از دیباىضخیم» ، از رنگ سبز به عنوان یک رنگ زیبا و دلنشین ، زیاد سخن به میان آمده و حتىتکیه گاه هاى بهشتیان را با رنگ سبز معرفى کرده است : «بر بالشهاى سبز و بساط قیمتىزیبا تکیه مى کنند.» در روایات ، بر استفاده از رنگ سیاه براى رنگ کردن موها بهمنظور جوان و زیبا نشان دادن انسان تکیه شده است
نگاه قرآن به مصنوعات هنرى وزیباى بشر:
در قرآن مىفرماید ما امکانات را در اختیار قرار دادیم تا شما مصنوعات زیبا را استخراج کنید: «خداوند براى شما دریا را تسخیر کرد تا از آن گوشتى تازه بخورید و لباسها وپوشانیدنى هاى زیبا تهیه کنید». درخصوص صورتهاى ساخته شده در زمان حضرت سلیمان مى فرماید: «(اجنه) براى او سلیمان ع»آنچه از محراب ها، تمثال ها و کاسه هایىمانند حوض و دیگهاى بزرگ و ثابت مى خواست مى ساختند». منظور از محاریب به گفتهعلامه طبرسى : جایگاه هاى عبادت بوده است و گفته شده است که قصرها و مساجدى بوده کهمردم در آنها عبادت مى کردند. ابن عباس مى گوید: اجنه براى حضرت سلیمان (ع) صورتهاىپیامبران و پارسایان را در مساجد تصویر کردند تا مردم به آنها نگاه کنند و به عبادتخداوند تشویق شوند. پس مى توان گفت این آیه تاییدى بر آثار هنرى ساخت دست بشر استکه در جهت تشویق و رسیدن به جمال مطلق الهى باشد. «شما در زمین قصرها مى سازید.» «واز آن فلزاتى که در آتش براى زینت آلات یا کالا ، ذوب مى کنید.» در این آیات بهآثار هنرى زیباى بشرى از قبیل قصرها و زیورآلات و نقاشى ها و صورتها اشاره شده است
زیبایی های معنوی
1- صبر و استقامت2- زیبایى عقل3- زیبایى علم4- نیتزیبا5- عفو و اغماض زیبا
زیبایی صبر درقرآن
قرآن در سوره یوسف مى فرماید: ( فصبرجمیل ) شکیبایى نما، شکیبایى زیبا. چه بزرگ و زیباست آن روح کهدر برابر حوادث و انگیزه هاى بى اساس و غیرمنطقى خود را نمى بازد و تلخى صبر وبردبارى قیافه او را که مانند پرده اى روى روحش کشیده است ، در هم و برهم نکند وتبسم با عظمت او را مبدل به گرفتگى عبوسانه ننماید. تبسم در هنگام شکیبایى و گشادگىروانى در مقابل عوامل و انگیزه هاى کوبنده ، همان زیبایى معقول است که هیچ تماشاگرىرا هر اندازه هم که تماشایش طولانى بوده باشد، سیر نمى کند. تحمل و بردبارى در راههدفهاى والاى زندگى و در برابر ناگوارى ها و ناملایمات ، هیچ گونه نمود نقاشى وترسیمى و مناظر طبیعى ندارد؛ ولى از زیبایى اى برخوردار است که هر گونه زیبایى رامعنا و محتوا مى بخشد
زیبایی عقل:
عقل یکى دیگر از مصادیق زیبایى معنوى استکه صاحب آن از جمال و زیبایى معقول برخوردار است.
امام حسن عسکرى (ع) فرمود: زیبایى صورت جمال ظاهرى است و زیبایى عقل جمال باطنی.
هیچ جمالى زیباتر از عقلنیست.
فهم و بینش کامل از موهبتهاى زیباى الهى است که موجب سعادت و خیر و وصولبه حقیقت و جذب زیبایى ها مى شود. عقل اولین نعمتى است که خداوند خلق کرد. خداوندعقل را خلق کرد و آن اولین مخلوق است و در همین حدیث ، امام براى عقل 75لشکر خصلتشمارش کرده که هر کدام به تنهایى یک زیبایى معنوى است و در حدیثى دیگر امام صادق(ع) فرمود: خداوند عقل را زینت خلقش قرار داد
زیباییعلم:
در نگاه زیباشناسى ، دین یکى از مظاهر و نمود زیبایى علماست.
امام على (ع) مى فرماید: دانش ، زیور و زیبایى انسان است.
شاهکارى هاىشگفت انگیز رفتارى و صنعتى و هنرآفرینى ها از برکت وجود علم است.
اندیشه زیبا:
اندیشه زیبا در اعمال و رفتار نسبت به خدا و هستى ، یکى دیگر از زیبایى هاى معنوىاست.
نیت زیبا حاکى از دیدمثبت و زیباگرایانه به جهان اطراف انسان است.
امام على (ع) مى فرماید: نیت خوب ، زیبایى سیرتهاست.
عفو و اغماض زیبا:
عفو و اغماض زیبا که بدون منت وبا وجود قدرت بر انتقام و بدون اینکه گذشت و عفو موجب طغیانگری و مهار گسیختگی شود . و ان الساعه لآتیه فاصفح الصفح الجمیل
و روز رستاخیز قطعاً فرا خواهد رسید. با عفو و بخشش زیبا از لغزشهایمردم درگذر
موضوع مطلب :